قانون دوربین خودرو و حریم خصوصی آیا در تعارض با یکدیگر هستند؟
آیا استفاده از دوربین خودرو با توجه به قوانین جاری کشور مشکلی دارد؟
استفاده از دوربین‌های مدار بسته و در عین حال رعایت حریم خصوصی یکی از مباحث چالش برانگیز در همه کشورها بوده و هست.
شاید علت وجود حاشیه‌های متعدد در این ارتباط، تعریف و تعیین مصادیق حریم خصوصی است.
تعریف حریم خصوصی یا PRIVACY
تعریف حریم خصوصی و مصادیق آن در هر کشور و فرهنگی متفاوت است اما در یک تعریف نسبتا کامل که همه نکات مهم را در بر گیرد میتوان گفت که:
حریم خصوصی قلمرو زندگی هر فرد دانسته شده است که نوعاً یا عرفاً و یا با اعلان قبلی، انتظار دارد دیگران بدون رضایت وی به اطلاعات راجع به آن قلمرو دسترسی نداشته باشند یا به آن قلمرو وارد نشوند یا به آن قلمرو نگاه یا نظارت نکنند یا به هر صورت دیگری وی را در آن قلمرو مورد تعرض قرار ندهند.
(انصاری، باقر، (۱۳۸۷)، حقوق ارتباط جمعی، تهران، سمت)
رعایت این حریم از بین افراد یک خانواده شروع و تا تمامی سطوح جامعه و حتی دولت و حاکمیت نیز قابل تعریف و اجراست.
بر همین اساس حریم خصوصی را به چند بخش اصلی تفکیک می‌کنند:
حریم خصوصی اطلاعاتی (Information Privacy)
حریم خصوصی ارتباطی (Communication privacy)
حریم خصوصی جسمانی(Bodily privacy)
حریم خصوصی مکانی (Territorial privacy)
حریم خصوصی شخصیتی (personality privacy)
حریم خصوصی مکانی
از بین موارد بالا بیشتر حریم خصوصی مکانی با مبحث استفاده از دوربین مداربسته و دوربین خودرو مرتبط است.
حریم خصوصی مکانی در واقع به قواعدی می‌پردازد که آرامش و آسایش شخصی را در یک مکان متعلق به خود تضمین می‌کند. به نحوی که اطمینان حاصل نماید که هیچ‌کس نظاره‌گر وی در مکان مزبور نیست.
به عبارت دیگر افراد این انتظار متعارف را از جامعه دارند که در نحوه استفاده از ملک خود آزادی کامل داشته باشند و از یک طرف هیچ‌کس به ملک مزبور متعرض نشود و از طرفی دیگر هیچ شخصی بر نحوه فعالیت در آن ملک نظارت و تجسس ننماید.
در حال حاضر هیج قانون مدونی که به طور مشخص مربوط به استفاده از دوربین‌های مداربسته باشد وجود ندارد.
البته اصناف و یا اماکن و نیروی انتظامی قوانین موردی را وضع نموده‌اند.
همچون عدم استفاده از دوربین در رختکن‌ها و استخرها و یا الزام کافی نت‌ها و بانک‌ها و طلافروشی‌ها به نصب دوربین مداربسته.
دو شرط قانونی استفاده از دوربین مداربسته
اما به راحتی قابل فهم است که شرط استفاده از تصاویر دوربین‌های مداربسته دو چیز است:
اول ، از تصاویر سوء استفاده نشود.
به عبارت دیگر تصاویر به دست آمده حتی اگر از مکانهای عمومی هم باشد نباید مورد سوء استفاده قرار گیرد.
کاملا واضح است که سوء استفاده از هر شیء یا اطلاعاتی می‌تواند منتهی به یک عمل غیر اخلاقی و یا غیر قانونی شود و جرم محسوب شود. و دوربین‌های مداربسته هم از این قاعده مستثنی نیستند
دوم ، حریم خصوصی دیگران در معرض دید قرار نداشته باشد.
تا چندی قبل تعریف حریم خصوصی مکانی با ابهامات زیادی روبرو بود.
اگرچه عرفا تمام معابر عمومی، خیابانها و مکانهای مشابه جزو مکانهای عمومی محسوب می‌شدند و هیچگاه نصب دوربین در چنین مکانهائی با ممانعت مراجع قانونی روبرو نشد.
تبصره ماده 5 ، مکانهای مشمول حریم خصوصی
اما در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ ۲۳/۱/۱۳۹۴ قانونی در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید که پس از تائید شورای نگهبان، بخش مهمی از ابهامات مرتبط با حریم خصوصی مکانی را رفع کرد.
این مصوبه معروف به قانون “حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر” است.
در ماده 5 این قانون چنین آمده است:
” در اجرای امر به معروف و نهی از منکر نمی توان متعرض حیثیت، جان، مال، مسکن، شغل و حریم خصوصی و حقوق اشخاص گردید، مگر در مواردی که قانون تجویز کند.
اما آنچه که بیش از اصل ماده 5 مورد توجه همگان قرار گرفت تبصره این ماده قانون بود که تکلیف حریم خصوصی مکانی را تا حد زیادی معلوم کرد
تبصره ـ اماکنی که بدون تجسس در معرض دید عموم قرار می گیرند، مانند قسمت های مشترک آپارتمان‌ها، هتل‌ها، بیمارستان‌ها و نیز وسایل نقلیه مشمول حریم خصوصی نیست.
به عبارت دیگر بر اساس این تبصره ، هر مکانی که بدون تجسس و تفتیش در معرض دید باشد ، حریم خصوصی نخواهد بود.
بعد از تصویب این قانون عده‌ای با وارد کردن ایراداتی ( اگرچه قابل بحث) سعی کردند تصریح قانون را با شبهاتی مواجه کنند.
کاملا واضح است که از هر قانونی میتوان برداشتهائی مغرضانه کرد و به قصد سوء استفاده، تعابیری غیر معقول و بر خلاف روح قانون داشت.
بر اساس این تصریح قانونی، نصب دوربین در فضاهای مشترک مسکونی مثل آسانسورها، لابی، پارکینگ‌ها و هر مکانی که جزو مشاعات محسوب می‌شود، منع قانونی ندارد.
نصب دوربین بر روی دیوار ساختمان‌ها نیز که مشرف به معابر عمومی است منعی نخواهد داشت.
کاملا واضح است که دوربین نباید به هیچ عنوان مشرف بر حیاط، پنجر‌ها ، و یا هر مکان درونی شخصی دیگران باشد.
قوانین دوربین خودرو مشابه با سایر دوربین‌های مداربسته
قانون دوربین خودرو و حریم خصوصی نیز از همین قوانین پیروی می‌کند. فقط محل نصب آن متفاوت است.
پس زمانی که دوربین خودرو در حال ضبط تصاویر خیابانها ، معابر و پارکینگ عمومی است مثل سایر دوربین‌های مدار بسته منع قانونی ندارد.
فرض کنید خودروی شما مجهز به دوربین است و در حال حرکت و یا پشت چراغ قرمز ، مطابق با دید چشمی، فضای معمول داخل خودروهای دیگر را نیز ضبط می‌کند.
در چنین مواردی نیز با توجه به اینکه فضای داخل خودرو حریم شخصی تلقی نمی‌شود ، منع قانونی وجود ندارد.
بدیهی است که هر گونه سوء استفاده از هر کالا و یا قانونی ربطی به ماهیت اصلی شیء و قانون ندارد. فرض کنید کسی با دوربین تلفن همراه از داخل خودرو دیگران فیلمبرداری و از آن سوء استفاده کند.
روشن است که عملی مجرمانه مرتکب شده و فرقی نمی‌کند تصاویر چگونه تهیه شده باشد.
در چنین مواردی موبایل ، دوربین خودرو نصب شده بر روی دیوار ، دوربین خودرو یا دوربین فیلمبرداری حرفه‌ای همه یکسان خواهند بود.
بر همین اساس تمامی وسایل نقلیه عمومی همچون تاکسی‌ها و اتوبوس‌ها نیز مجاز به استفاده از دوربین خودرو هستند. به شرط آنکه دوربین برای سوء استفاده از تصاویر نباشد و به گونه‌ای نصب شود که متمرکز بر مسافران نباشد و فضای عمومی خودرو را نمایش دهد.
یقینا نصب برچسب ” خودرو مجهز به دوربین است” به گونه‌ای که در معرض دید مسافران باشد، کاری پسندیده و مناسب است.
رعایت اخلاق فرا تر از قانون
اگرچه نصب دوربین در مکانهائی که حریم خصوصی نباشد منع قانونی ندارد ، اما اعلان و اطلاع‌رسانی به دیگران در این مورد امری کاملا اخلاقی ، پسندیده و به جاست.
نصب برچسب‌هائی با عباراتی همچون:
این مکان مجهز به دوربین مدابسته است.
این خودرو مجهز به دوربین است ( برای خودروهای حمل و نقل عمومی مثل تاکسی‌ها و اتوبوس‌ها)
کاری بسیار پسندیده و نشانه غنای فرهنگی است.
مجازات نقض حریم خصوصی
در قوانین متعددی به مصادیق نقض حریم خصوصی و مجازات مجرمین اشاره شده است.
به چند نمونه از این موارد قانونی توجه کنید:
- … ممنوعیت نشر اکاذیب یا افترا یا افشای راز…
- … یا ضبط یا استراق سمع کند یا بدون اجازه صاحبان آن‌ها مطالب آن‌ها را افشا کند …
- … تجسس از گناهان غیر و دنبال اسرار مردم بودن جایز نمیباشد. فاش ساختن اسرار مردم جرم و گناه است…
- … هرکس به وسیله سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی، صوت یا تصویر دیگری را تغییر دهد یا تحریف کند و آن را منتشر یا با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند…
- … هرکس به وسیله سیستم‌های رایانه‌ای یا مخابراتی صوت یا تصویر یا فیلم خصوصی یا خانوادگی یا اسرار دیگری را بدون رضایت او منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد، به نحوی که منجر به ضرر یا عرفاً موجب هتک حیثیت او شود،…
همانگونه که ملاحظه می‌کنید در موارد متعددی نقض حریم خصوصی دیگران جزو جرائم کیفری و حقوقی محسوب می‌شود. قانون دوربین خودرو و حریم خصوصی نیز مشمول همین قواعد است.
مسئولیت مدنی لطمه به حریم خصوصی
از طرفی توجه داشته باشید که بر اساس قوانین مسئولیت مدنی، هر کسی باید پاسخگوی خسارت ناشی از عمل خود باشد حتی در صورت غیر عمد بودن.
مطابق ماده ۱ ق. م. م:
«هرکس بدون مجوز قانونی عمداً یا در نتیجه بی‌احتیاطی به جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا حیثیت یا شهرت تجارتی یا به هر حق دیگر که به موجب قانون برای افراد ایجاد گردیده لطمه‌ای وارد نماید که موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود مسئول جبران خسارت ناشی از عمل خود می‌باشد.»
همچنین براساس مواد ۸ و ۹ این قانون:
“کسی که به حیثیت و اعتبارات شخصی یا خانوادگی او لطمه وارد شود می‌تواند از کسی که لطمه وارد آورده است جبران زیان مادی و معنوی خود را بخواهد.”
بدیهی است که هر گونه سوء استفاده از تصاویر دوربین‌های مداربسته که موجب نقض حریم خصوصی دیگران باشد، عملی مجرمانه تلقی خواهد شد و پیگرد قانونی خواهد داشت.
مزایای استفاده از دوربین خودرو
تاثیر قطعی و چشمگیر استفاده از دوربین‌های مدار بسته در پیش‌گیری و کاهش جرائم ، امری ثابت شده است.
در حال حاضر دوربین‌های هوشمند خودرو نیز با قابلیت نظارت تصویری و ردیابی آنلاین نقش بسیار موثری در کاهش سرقت و جرایم مربوط به خودرو پیدا کرده‌اند.
کاهش تصادفات ، ارتقای استانداردهای رانندگی و افزایش ایمنی، ارتقای استانداردهای خدماتی در خودروهای عملیاتی ، استفاده مستندات در محاکم قضائی و دیگر مزایا موجب گسترش چشمگیر استفاده از دوربین خودرو شده است.
رابطه قانون دوربین خودرو و حریم خصوصی نیز کاملا روشن است.
بنابراین به نظر می‌رسد که با اطلاع رسانی عمومی در جهت استفاده صحیح از دوربین خودرو میتوان تاثیر به سزائی در جهت کاهش مسائل ترافیکی و افزایش ایمنی سفرهای جاده‌ای داشت.
امروزه در بسیاری از کشورها استفاده از دوربین خودرو نه فقط برای منافع شخصی، که برای کمک به دیگران یک کنش اجتماعی و فرهنگی ستوده محسوب می‌شود
شرکت یکتانگر ارتباطات با سالها تجربه عملی به عنوان مرجع تخصصی ارائه برترین دوربین‌های هوشمند و حرفه‌ای خودرو در خدمت هموطنان گرامی است.
